جستار فرم موفقی برای تولید محتوا
«زمانی میرسد که آدم از رمانها بزرگتر میشود و آنها را پشت سر میگذارد. لااقل ازآنجهت که کلمات، دیگر ژرفای تازهای را دربارۀ یک تجربۀ زیسته، بر آدم عیان نمیکنند.
به نظر نمیرسد که رمانهای معاصر دربارۀ زناشویی، دوستی و بیماریهای ذهنی، چیز جدیدی به قفسۀ ادبیات اضافه کرده باشد. بعدازاینکه با ذهنهای حقیقتاً شگفت و دلکش آشنا شدید، ذهنهای شکسپیر، گوته، نیچه، وایلد و داستایوفسکی، میبینید حتی اگر با همۀ حرفهایشان موافق نباشید و رگههایی از تعصب فرهنگی ریشهدار در آن پیدا کنید، باز هم رمانهای امروز جز تفسیر و گزارشی غیرمستقیم چیز دیگری در چنته ندارند.»
این چند خط، نمونهای از جستار آرتور کریستال است.
برای تعریف ویژگیهای جستار روی این متن ذرهبین میگذاریم و موارد مهم را بیرون میکشیم.
میخواهیم با برشمردن ویژگیهای یک جستار خوب و قیاس آن با مشخصههای یک محتوای دلنشین، به این نتیجه برسیم که جستار، میتواند نمونۀ بالنده و غنی محتوا باشد.
ویژگیهای جستار
essay یا جستار، فرم خلاقی است که از همان ابتدای خواندن آن متوجه میشویم که بیپروا کلیشههای درستنویسی را کنار میزند و با سبکی بهظاهر بیقید و با لحنی بهغایت خودمانی، نظریهای کاملاً شخصی را عمومی میکند.
این ویژگی جستار است که به دلیل پرداختن به مسائلی غیرمعمول و تا حدی نامتعارف، تمرکز خواننده را روی خود خیره نگه میدارد و با لحنی از جنس صحبتهای دوستانه در یک کافه، مسئله را میشکافد و هستۀ مفهوم را از دل آن بیرون میکشد.
عموماً جستار را در قیاس با مقاله به پیکار میکشند تا نشان دهند این فرم نوشتاری تا چه حد روی قضاوتهای شخصی بدون پیش کشیدن ادله و برهان بیرونی استوار است و اینکه چطور خلاقیت نویسنده در جستار با بیقیدی، خودش را در متن محتوا رها میکند.
این موضوع ما را به ویژگیهای یک محتوای خوب رهنمون میشود.
ویژگیهای یک محتوای خوب
محتوایی را میتوان هم کوک با محتوای ارزشآفرین تلقی کرد که تا حد امکان از توسل به کلیشههای نوشتاری پرهیزکرده باشد؛ یعنی سبکی نو، خلاقانه و متمایز در دل خود داشته باشد.
چنین محتوایی میتواند اعتمادسازی کند و صمیمیت خواننده را با متنِ محتوا درآمیزد تا درنهایت محتوا تنها مصرف نشود بلکه به یک جزء فکری خواننده تبدیل شود و مدتها همراه او بماند.
محتوای خوب از فرمهای عصاقورتداده و بعضاً درستی که نمونهاش را در کتابهای مدرسه و دانشگاه کم ندیدهایم، فاصله میگیرد و چون از قلمی رهاشده و منعطف متولد شده است، حسی از همراهی و رهاشدگی را برای خواننده به همراه دارد.
همچنین محتوای خوب یک هستۀ مفهومی عمیق دارد.
تنها نویسندهای میتواند به عمق اندیشه دسترسی پیدا کند که از دغدغههایش بنویسد. از مسائلی شخصی که احتمالاً کمتر به آنها پرداختهشده و در نگاه اول قدری نامتعارف و نامأنوس به نظر میرسد.
میبینید این دو تعریف (تعریف محتوای خوب و تعریف یک جستار خوب) تا چه اندازه باهم همپوشانی دارند؟
تطابق ویژگیهای جستار و محتوای خوب
جستار فرم موفقی برای تولید محتوا است و بهسادگی میتواند نطفۀ این نتایج را در محدودۀ محتوا خلق کند:
- حس صمیمیت، اعتماد و همذاتپنداری را در خواننده بیدار میکند.
- به دلیل بهرهمندی از موضوعاتی نو، خلاقیت جزء لاینفک آن خواهد بود.
- از همان ابتدا مقاومت خواننده را در هم میشکند چون فریاد میزند که از کلیشهها به دور است.
- از ذهنی دغدغهمند سرچشمه میگیرد پس به حتم میتواند زمینهساز یک ارزشآفرینی فکری باشد.
- همۀ موارد بالا مسبب ایجاد انگیزهای برای حرکت و اقدام خواننده خواهند شد.